Rasit Tunca Net

Tıpa Nasıl Yapılır? - Şarap Şişeleri için Kullanılan Mantar Tıpa - şarap şişesi mantarı - Dıkaç

Tıpa Nasıl Yapılır? - Şarap Şişeleri için Kullanılan Mantar Tıpa - şarap şişesi

mantarı
Şarap Şişeleri için Kullanılan Mantar Tıpa Nasıl Yapılır

Makine, beysbol topu veya şampanya üretiminde büyük rol oynayan bir ağaç kabuğu

düşünebilir misiniz? Bu kabuk binlerce yıl önce hem balıkçılar hem de zarif

hanımefendiler tarafından kullanılmış, hatta uzaya bile gitmiş! Daha da ilginci,

bu eşsiz kabuğun tüm bu ihtiyaçları karşılaması için hiçbir ağaç kesilmiyor!

MANTAR, kendi adını taşıyan bir ağaç olan mantar meşesi ağacının kabuğundan elde

edilir. Fakat bu, sıradan bir kabuk değildir. Hafif, ateşe dayanıklı ve esnektir.

Mantar meşesinin dayanıklı kabuğu yıldan yıla göze çarpar şekilde kalınlaşır.

Hasat edilmezse kabuğun kalınlığı 25 santimetreye ulaşabilir. Bu kabuk, ağacı

sıcaktan, soğuktan ve orman yangınlarından koruyan etkili bir kalkan görevi

görür. Eğer kabuğu soyulursa mantar meşesi yaklaşık on yıl içinde yeni bir kabuk

oluşturur.

Portekiz dünyadaki mantar üretiminin yaklaşık yüzde 55’ini, İspanya yaklaşık

yüzde 30’unu, diğer ülkeler de (Cezayir, Fas, Fransa, İtalya ve Tunus) kalan

yüzde 15’lik kısmını karşılar.*

Çok Amaçlı Kullanım

Romalılar ve Yunanlılar mantarın balık ağı şamandırası için ideal bir malzeme

olduğunu, çarıklar için de rahat bir taban olabileceğini keşfettiler. Anlaşılan

kavanozları kapatmak için de mantar tıpalar kullandılar. Mantar yüksek

sıcaklıklarda bile esnek yapısını koruduğundan makine contaları için de ideal bir

malzemedir. Ayrıca bazı uzay gemilerinde kullanılan ısı kalkanlarının önemli bir

kısmını oluşturmaktadır.

Hem görüntüsü hem de yalıtma özelliği nedeniyle mantar plakalar duvar ve yer

döşemelerinde gözde bir malzeme haline geldi. Spor malzemesi üreticilerine göre

de beysbol topunun dolgu malzemesi ya da olta sapı için mantar paha biçilmez bir

hammadde. Elbette mantar en çok şarap ve şampanya şişelerinde tıpa olarak önümüze

çıkar. (“İdeal Bir Tıpa” çerçevesine bakın.)

Çevre Dostu

İyi korunmuş bir mantar ormanı insanların doğayla uyum içinde çalışabileceğinin

kanıtıdır, çünkü mantar hasadı sırasında doğa zarar görmez. Yaşlı mantar meşeleri

çevreyi güzelleştirir, dallarının altında otlayan büyükbaş hayvanlara gölgelik ve

yiyecek sağlar ve yaz sıcağının bunaltıcı etkisini azaltır.

Büyük mantar meşeleri şah kartal, kara akbaba ve kara leylek gibi soyu tükenmekte

olan bazı kuş türlerine yuva yapmak için uygun alanlar sağlıyor. Soyu tehlikede

olan İber vaşağının da sığınabildiği son yerlerden biri mantar ormanlarıdır.

Geçenlerde Doğal Hayatı Koruma Vakfı bu türün yaşamının İspanya ve Portekiz’deki

mantar endüstrisinin gelişimine bağlı olduğunu söyledi.

Öyleyse bir dahaki sefere bir şarap şişesinin tıpasını çıkardığınızda bir an

durup düşünün. Elinizde doğal, toprakta çözülebilen ve yenilenebilir bir nesne

tutuyorsunuz. Üstelik bu malzemenin kullanılması doğanın korunmasına yardımcı

oluyor. Bir ağaçtan daha ne istenebilir ki?

[Dipnot]

Mantar meşesi dünyanın başka yerlerinde de yetişir, fakat ticari üretimin büyük

kısmı mantar meşesinin doğal olarak yetiştiği Akdeniz bölgesinde yapılır.

[Sayfa 20’deki çerçeve/resim]

“İdeal Bir Tıpa”

Extremadura (İspanya) bölgesindeki Mantar, Odun ve Odun Kömürü Enstitüsü’nün

müdürü olan Miguel Elena mantarın tıpa olarak kullanılması hakkında bilgi

veriyor.

Mantar tıpa ne kadar işe yarıyor?

Yüz küsur yıllık şişelerden çıkan tıpalar gördüm ve şarap çok iyi şekilde

korunmuştu! Mantar ideal bir tıpa.

Kabuğundan tıpa üretilebilmesi için bir mantar meşesi kaç yaşında olmalı?

Kaliteli bir tıpa üretebilmek için mantar meşesi en azından 50 yaşında olmalı,

yine de palamutu ektikten 25 yıl sonra ilk hasat yapılabilir. Elbette kazanç

sağlamak için 50 yıl beklenmesi gereken bir ürüne çok az kişi yatırım yapmak

ister. Aslında gelir elde etmek için bu kadar çok beklenmesi gereken başka bir

endüstri alanı var mı bilmiyorum.

Mantar meşesinin ömrü ne kadar?

Bir mantar meşesi ağacının ömrü ortalama 200 yıldır ve bazı türleri çok daha uzun

yaşar. Mantar meşesinin kabuğu dokuz yılda bir soyulur.

Mantar üretiminin geleceği için neler yapılıyor?

Avrupa Birliği ve bölgesel yönetimler insanları mantar meşesi dikmeye teşvik

etmek için ödenek ayırıyor. Bu sayede son yıllarda hektarlarca alana fidan

dikildi, var olan ormanlar da daha iyi hale getirildi.

Mantar üretiminde son yıllarda hangi gelişmeler oldu?

Geçtiğimiz yirmi yıl boyunca en iyi meşe palamudu türlerini tespit etmek için

birçok araştırma yapıldı. Ayrıca ürün kalitesini artırmak için diğer mantar

üreticisi ülkelerle işbirliği yapıyoruz. Geliştirdiğimiz küçük bir el testeresi

sayesinde, yüzyıllardır balta kullanılarak yapılan kabuk çıkarma işlemi artık

daha kolay ve etkili şekilde yapılabiliyor.

[Resim: tpanaslyaplr-cork_is_rgxus.jpg]

RasitTunca