+- Rasit Tunca Net (https://www.rasittunca.net)
+-- Forum: GENEL KÜLTÜR BİLGİLERİ (https://www.rasittunca.net/forumdisplay.php?fid=10)
+--- Forum: GENEL KÜLTÜR BiLGiLERi MAiN (https://www.rasittunca.net/forumdisplay.php?fid=229)
+---- Forum: Sanal Dergi (https://www.rasittunca.net/forumdisplay.php?fid=245)
+---- Konu Başlığı: Elmas Nedir,nasil Oluşur Ve Özellikleri Nelerdir (/showthread.php?tid=5530)
Elmas Nedir,nasil Oluşur Ve Özellikleri Nelerdir - RasitTunca - 03-23-2019
ELMAS NEDİR,NASIL OLUŞUR VE ÖZELLİKLERİ NELERDİR
Elmas, bilinen en sert maddelerden biridir ve değerli bir taştır. Karbon elementinin bir modifikasyonu grafit, diğeri ise elmastır.
Elmasın saf karbon olduğu ilk olarak Fransız kimyacı Lavoisier tarafından keşfedilmiştir. Lavoisier, elması yakmış ve yanma gazının sadece karbondioksit olduğunu görünce elmasın karbon olduğu hükmüne varmıştır.
Özellikleri
En belirgin özelliği sertliğidir. Mineralojide kullanılan mohs sertlik göstergesinde en yüksek rakamla (10) gösterilir. Bu, diğer bütün mineralleri çizebilmesi demektir. Sertliğinden dolayı endüstriyel aletlerde kullanılması büyük önem kazanmıştır. Keza dayanıklılığından ve ışığı çok iyi kırmasından dolayı kıymetli bir zîynet eşyâsıdır. Elmas mineralinin her cihetteki sertliği aynı değildir. Fakat X ve Gama ışınları ile en sert yönüne doğru yönlendirilerek, aletlerde kesici olarak kullanılması sağlanır. Endüstriyel kullanım amaçlı yapay elmas üretilir, fakat elmasın yapay ya da doğal olduğu kolayca anlaşılır ve yapay olanının ziynet eşyası olarak bir değeri yoktur.
Elmas, ametalik özellikler gösterir. Erime noktası 3547 °C’dir. Yoğunluğu yaklaşık 3,5 gr/cm³tür. Havada 850 °C’de yanar. Havasız ortamda 1500 °C’de grafite dönüşür. Oda sıcaklığında hiçbir madde etki etmez. Florla 750 °C’de, karbon tetra florür (CF4) bileşiğini meydana getirir. Diğer halojenlerle birleşmez. Elmas izometrik bir sistemde kristallenir. Her karbon atomu kendisini çevreleyen dört karbon atomuyla düzgün dörtyüzlü meydana getirecek şekilde bağlanmıştır. Daha doğrusu iki tâne kare tabanlı piramidin taban tabana gelmiş şekli görünümündedir. 12 yüzlü ve kübik kristal yapıları da vardır. Kristallerin rengi beyaz, kahverengi, siyah veya renksiz olabilir. Mineralin içinde yabancı atom mevcudiyeti de söz konusu olabilir. Fakat her 10.000 karbon atomu başına ancak bir tâne yabancı atom bulunur. Hattâ güzel tabiî elmasta 100.000 atom başına ancak 1 tane yabancı atom bulunur.
Elmasın tartılmasında ölçü birimi olarak karat kullanılır (1 karat 200 miligrama eşittir).Karat ingilizce olup arapcası Kırat tır.Kırat keçiboynuzu çekirdeğidir,bu çekirdeklerin ağırlıkları birbirinin aynı olması sebebiyle 1 gr'dan küçük ağırlıkların ölçüsünde kullanılmaktaydı. 1 karatın ağırlığı 0,200 gr. olarak kabul edilmiştir.
Elmasın optik özellikleri ona güzellik ve kıymetli zînet eşyâsı özelliğini vermektedir. Işığı kırma indisi çok yüksektir (2,417). Yâni içeri kabul ettiği ışın yansıttığı ışına göre fazladır. Kezâ ışını disperse etme (yâni, beyaz ışını renklere ayırma) kâbiliyeti de oldukça yüksektir. Radyasyonları tutma özelliklerine göre iki tiptedirler.
Birinci tip, görünen ışını absorbe edenler (soğuranlar, emenler); ikinci tip ise, morötesi ve kızılötesi ışınları absorbe edenlerdir. İkinci tip elmaslar tabiî hâlde mâvi renklidirler.
Elmas, mükemmel bir elektrik izolatörüdür. Kezâ ısı iletkenliği en yüksek olan maddedir. Bu özelliğinden dolayı zarar görmeden kesilebilir.
Elmasın 57 fasetli özel kesilmiş haline pırlanta denir. Pırlanta üzerinde 57 faset bulunur. Faset, ışığı yansıtan açılı yüzeylere verilen isimdir. Önemli özelliklerinden biri de her şeyi kesebilmesidir. Bir diğer özelliği ise fazla kırılgan olmamasıdır. Elmasın içine girebilen tek şey ışıktır.
Bölümleri
Pırlanta üç bölümden oluşur. Taç, kemer ve külah.
Kemerin üstünde bulunan bölüme "Taç" denir. Taç bölümünde 33 adet faset bulunur. Taç bölümünde bulunan fasetlerin sayısı fazla olduğu için, bu bölümde daha fazla yansıma ve parlaklık gözlemlenir. Bundan dolayı taç bölümü, pırlantanın geneline göre daha beyaz görünür.
"Kemer" bölümü doğal, cilalı ya da fasetli olabilir. Kemer kalınlığı pırlantanın parlaklığını etkiler. Kalın kemerli bir pırlanta daha mat görünür, ince kemerli pırlanta ise mıhlamaya karşı dayanıksızdır. Kemer, pırlantayı sağlam tutan önemli bir bölümdür. Kemer olmasaydı, pırlanta üretimde kullanılamayacaktı.
Kemerin altında bulunan bölüme "külah" denir. Külah bölümünde 24 faset bulunur. Külah bölümü pırlantaya giren ışığın dışarı yansımasını sağlar. Külah ne kadar doğru açıyla kesilmiş ise, pırlantaya giren ışık yansı(Zeker) yine taçtan çıkar. Böylece pırlantada optimum parlaklık sağlanmış olur.
Kimi zaman külah ucuna da faset atılabilir. Bu faset ile pırlantanın en hassas kısmı olan külah ucunda oluşabilecek hasarlar önlenmiş olur. Dünyanın en sert madeni olsa da, pırlanta belirli yönlerden gelen darbelere karşı dayanıksızdır ve çabucak kırılabilir.
Çap, pırlantanın kemerinin bir uçtan diğer uca kadar olan ölçüsüdür.
Derinlik, pırlantanın tabladan külah ucuna kadar olan yüksekliğidir[1
Biçimleri
Pırlanta'nın birçok kesim biçimi vardır. Yuvarlak, prenses, markiz, baget, oval, asshcer, cushion, damla ve kalp en yaygın kesim biçimleridir.
Üretimi
Elmasın kazanılması, diğer minerallerin işlenmesi gibidir. Yalnız kristaller o kadar bol değildir. Çok dağınık olup, tespitleri bile güçtür. Yeryüzüne yakın cevherler olduğu gibi, 300 metre derinlerde olan cevherler de vardır. Cevher kayaları, borular daldırılarak kırılır. Çıkarılan balçıklı, kumlu cevher iki ameliyeden geçirilir. Cevher önce yoğun bir sıvıda yüzdürülür. Çok ağır olan mineraller dibe çöker. Daha sonra kumlu-çamurlu karışım bir nevi elekte aşağı-yukarı titreşim verilerek, elmasın dibe çöktürülmesi sağlanır.
Ayrı bir sistemle hem kesilmiş, hem de parlatılmış hâle getirilebilen yegâne mineral, elmastır. Birçok elmas kristali kendiliğinden pırlanta olacak şekildedir. Fakat bir kısmı da kesilmek zorundadır. Kesilmesi dikkat ve titizlik ister. Elmasların kıymeti dört faktörle ilgilidir: Kesilme, renk, büyüklük (karat) ve berraklıktır. Çatlak olup olmaması da çok önemlidir. Çünkü, çatlaklık, ışık girişini zorlaştırmaktadır. Sarı ve kahverengi elmaslar pek istenmez. Pembe, menekşe rengi ve yeşil elmaslar çok makbuldur. Kesilme şekli belki de en mühim faktördür ve parça büyüklüğü ile kıymeti artar. De Beers, dünyanın en büyük üreticisi İngiliz bir firmadır.
Değer biçimi
Değer biçimi genelde yüzüklerdeki elmas ve pırlantalar için tamamen bir ön değerdir. Gerçekte o değere tekabül etmezler. Azlık hissi ile satışı kızıştırma tekniğidir. Pırlanta ve elmasların sertifikalı değer biçilmesi durumunda çoğunluk geri satarken bu fiyatları satıcı firmanın veremediği görülmektedir. Yani yatırım aracı olarak çok tehlikeli bir üründür. Bu noktada yeterli bilinçlendirme dünya çapında yapılmamaktadır.
Sertifikaları
Dünyaca itibar ve ün sahibi olan pırlanta sertifikaları:
HRD (Hoge Raad voor Diamant) - Pırlanta Üst Kurulu
IGI - Uluslararası Gemoloji Enstitüsü
GIA - Amerika Gemoloji Enstitüsü
AGSL - Amerikan Mücevher Sosyetesi Laboratuvarları
IDL - Uluslararası Pırlanta Laboratuvarı
Ürünün çıkartılması
Özellikle Sierra Leone başta olmak üzere Afrika ülkelerinde ve geri kalmış birkaç ülkede ülkenin fakir insanları çok zor sağlık şartlarında çalıştırılarak çıkartılmaktadır. Daha da kötüsü bu ülkelerde iç savaş hüküm sürmektedir, bu iç savaşların büyük elmas şirketleri tarafından desteklendiği bilinmektedir. Bu ülkelerde zor şartlarda çalışmayı veya asker olup savaşmayı kabul etmeyenlerin elleri kesilmekte olup, bu ülkelerde nüfusa göre sakat olma oranı bir hayli yüksektir. Son yıllarda bu yaşanan insanlık dramına karşı elmas için yeni bir sınıflandırma tanımı ortaya çıkmıştır. Bu sınıflandırmaya göre 2 çeşit elmas vardır, bunlar savaş (conflict) ve savaş-dışı (conflict-free) elmaslardır. Savaş (conflict) elmasları adından da anlaşılabileceği gibi elmas şirketlerinin desteğiyle ülkede iç savaş çıkartılarak ve ülkenin insanları çok zor sağlık koşullarında zorla çalıştırılarak elde edilmektedir. Savaş-dışı (Conflict-free) adı verilen elmaslar ise çıkarılırken çalıştırılan insanlar sağlıklı koşullarda ve ücretli olarak çalıştırılmakta, aynı zamanda ülkede herhangi bir çatışma veya iç savaşa neden olunmamaktadır.
Kullanılışı
Elmas ziynet eşyası olarak ve yüzük taşı olarak çok yaygın bir şekilde kullanılır. Elmasın güzelliği eskilerin de çok dikkatini çekmiş ve hattâ hastalık ve zehirlenmeyi önlediği sanılmıştır. Elmasın esas kıymeti kesme tekniğinin gelişmesinden sonra (17. yüzyılın sonlarına doğru) başlamıştır. Elmasın kesilmesi yine elmasla yapılmaktadır. Zîynet eşyâlarından başka endüstriyel âletlerde de elmas kıymetini devâm ettirmektedir. Endüstride kullanılan miktarı % 75-80 kadardır. Fakat kıymet olarak % 25-30 civârındadır. Endüstride cam kesici, taş yontucu, delici ve perdahlayıcı âletlerde kullanılır
Sanayi elması
Rengi ve biçimi açısından kıymetli taş olarak kabul edilemeyen ve sanâyide çeşitli maksatlarla kullanılan elmaslardır. Başlıca üç çeşit tabiî sanâyi elması vardır. Bunlar, ballas, bort ve karbonado isimlerini alır. Ballas, çok sert ve tok bir elmas çeşididir. Bort çeşidi, umûmiyetle bozuk renkli veya biçimsiz elmasları ihtivâ eder. Küçük olanları elmas matkap takımlarında kullanılır. Siyah renkli karbonado ise, torna tezgahlarında, cam kesme âletlerinde, pikap iğnelerinde vb. kullanılır.
Sentetik elmas
Sahte elmas - zinkron
Elmasın karbon olduğu anlaşılınca, kömürün, grafitin elmasa dönüştürülebileceği düşünülerek, bu hususta birçok çalışmalar yapıldı. Nitekim bugün, grafitin elmasa dönüştürülmesi mümkündür. Termodinamik hesaplamalar grafitin elmasa dönüştürülmesi için en az 10.000 atmosfer basınç gerektiğini göstermiştir. Bununla beraber ilk defa H.Tracy Hall tarafından 1955 yılında 100.000 atmosfer basınç altında 2500 °C sıcaklıkta ve krom katalizör kullanılarak sentetik elmas elde edilmiştir. Ancak parçalar genellikle küçük ve siyah renkli olup, nâdiren mücevher evsafında olabilmektedir. 1962’de yapılan bir çalışmada 200.000 atmosfer basınç ve 5000 °C sıcaklıkta katalizörsüz olarak grafit elmasa dönüştürülmüştür.
Sentetik elmasın üretimi için gerekli olan yüksek sıcaklık ve basınç şartları patlayıcılardan faydalanılarak elde edilir. Sentetik elmas üreticilerinden Du Pont Company bu tekniği uygular.
ELMAS NEDİR,NASIL OLUŞUR VE ÖZELLİKLERİ NELERDİR
Elmas, dünyadaki bilinen en sert maddelerden biri olup, maddi değeri yüksektir. Karbon elementinin modifikasyonlarından biridir. Fransız bir kimyacı olan Lavoisier, elması yaktığında çıkan gazın yalnızca karbondioksit olduğunu görmüş ve saf karbon olduğu hükmüne varmıştır. 3547 santigrat derecede eriyen elmasın en belirgin özelliği onun sertliğidir. Sertlik derecesi 10 olan elmas en yüksek orana sahip maddedir.
Bu yüksek sertlik derecesi nedeniyle, diğer tüm mineralleri çizebildiği anlamına gelmektedir. Dolayısıyla, endüstriyel alanda kullanılan bir madde haline de gelmiştir. Bunun yanı sıra, parlaklığı, sertliği ve ışığı mükemmel şekilde kırması nedeniyle takı olarak en revaçta ziynet eşyalarının başında gelmektedir.
Elmas, belirli bir sıcaklıkta ve basınçta oluşmaktadır. Oluşumun gerçekleştiği yerler dünyanın çekirdeğine yakın olan derinliklerdir. Elmasın yaklaşık 1/3’ü değerli taş statüsünde olup, ziynet eşyası olarak, kalan kısmı da endüstriyel amaçlı olarak kullanılmaktadır.
Elmasın özellikleri
Elmas, dünyada bulunan doğal madenlerin en sert olanıdır.
Elmas, saf karbondan oluşmuş kristalize bir mineraldir.
Mükemmel bir iletken olan elmas, aynı zamanda ısı yansıtıcısı ve en saydam maddedir.
Dünyada bilinen en genç elmas yaklaşık 1 milyar yaşında, en yaşlı elmas da 3,5 milyar yaşındadır.
Elmasın ilk kullanımı
M.Ö. 500 yıllarında Hindistan’da çıkarılan elmas, Romalılar tarafından ticareti yapılan bir madde olmuştur. Ortaçağ Avrupa’sında elmasın değeri fark edilince aristokrat kişiler elması elde etmek için her türlü çalışmanın içine girmişlerdir. Bu dönemde elmasın en iyi kalitede olanları Hindistan’da kalıyor, daha az kalitede olanlar Avrupa’ya ulaşıyordu. Bunun neticesinde elmasın parlatılması yoluna gidilmekte ve göz alıcı bir şekle getirilmekteydi.
Elmas Avustralya, Güney Afrika, Botswana, Rusya, Kongo ve Kanada gibi ülkelerde yoğun bir şekilde üretilmektedir. Günümüzde halen en değerli ziynet eşyalarının başında gelmektedir.
Elmas, dünyada kimberlit kayalarında bulunmaktadır. Başka kayaların içinden çıkan elmas, kimberlit kayalarının aşınması ile kayaların değişimi ile oluşmuştur. Kimberlit, magnezyum ve demirden oluşan volkanik kayalara verilen isimdir. Bunların dışında kalsit, olivin, ilmenit, mika gibi maddelerde kimberlit kayasında bulunur.
Elmas nasıl oluşur?
Elmasın, yer kabuğunun hareketi, depremler ve volkanik patlamalar ile yeryüzüne çıktığı düşünülmektedir. Bazı bölgelerde, nehir kumlarına karıştığı da düşünülmektedir. Elmas, dünyada en çok Güney Afrika, Güney Amerika, Endonezya ve Hindistan’dan çıkarılmaktadır. Elmas, diğer mineraller nasıl işleniyorsa öyle işlenmektedir. Elmasın toprak altında dağınık olduğu yerler olduğu gibi, cevher kayaları da vardır. Bu cevher kayalarına borular yollanarak kırılma işlemi yapılır. Çıkarılan balçıklı, kumlu cevher iki işlemden geçer. Öncelikle yoğun bir sıvıda yüzdürülür. Çok ağır olan mineraller dibe çöker. Daha sonra kumlu, çamurlu karışım aşağı yukarı titreşimle elekten geçirilerek elmasın dibe çökmesi sağlanır. Ayrı bir sistem ile hem kesilmiş hem de parlatılmış hale gelen tek mineral elmastır. Birçok elmas minerali kendiliğinden pırlanta olacak durumdadır. Fakat bir kısmı kesilir. Kesilmesi çok dikkat ve titizlik ister.
Elmasın değerini ne belirler?
Elmasın değeri; kesilme, renk, büyüklük ve berraklık ile ilgilidir. Çatlak olup olmaması da çok önemli bir değerdir. Çünkü çatlaklar, ışığın elmasın içine girmesini engellemektedir. Sarı ve kahverengi etki bırakan çatlaklar, bu renk elmasın değerini düşürür. Pembe, menekşe rengi, yeşil elmaslar çok değerli kabul edilir. Elmasın bir diğer özelliği sertliğidir. Mohs değeri, elmasın sertliğini göstermektedir. En yüksek değer 10’dur. Elmas, A metal özellik gösterir. Erime noktası 3.500 derecedir. Yoğunluğu yaklaşık 3,5 gr/cm3’dür. Elmasın tartılmasında, ölçü birimi karat olarak kullanılmaktadır. 1 karat 205 miligrama eşittir. Işığı kırma özelliğinin fazla olması ve beyaz ışığı renklere ayırma özelliği olması, onu değerli bir ziynet eşyası yapmaktadır.
Elmas ve pırlanta arasındaki fark nedir
Elmas, pırlantanın kesilmemiş ham haline denmektedir. Dünyada en nadir bulunan, yaşı ve simgesel özellikleri itibariyle en anlamlı, göz kamaştıran bir mücevherdir. Her elmas eşsiz ve tektir.
Elmaslar, milyarlarca yıl evvel oluşmuştur. Her elmas milyonlarca hatta milyarlarca yıl yaşındadır. En genci 800 milyon yaşında olan elmasların, dinozorların döneminden bile önce oluştuğu bilinmektedir. Son derece yüksek sıcaklık ve basınç altında yerkabuğunun derinliklerinde kristalleşmiş olan elmas, yanardağların lavlarını püskürtmeleriyle yeryüzüne çıkmış, insanlar tarafından bulunduktan sonra en değerli mücevher olma özelliğini kazandı. Yeryüzüne çıkan elmas, çetin doğa koşullarına da meydan okuyarak varlığını sürdürdü. Bulunan elmaslar hem çok az miktarda, hem de çok azı bir mücevherde kullanılabilecek kaliteye sahip olarak bulunmaktadır. Elmasların çıkarılması çok meşakkatli ve zorlu bir süreçtir. Bir parça elmas çıkarmak için tonlarca toprağın elenmesi gerekmektedir. Çok eskiden elmas, kesilmeden kullanılırdı. Parlak olan kısmı üstte kalacak şekilde yüzüğe yerleştirilirdi ve gizemli bir görünüme sahipti. Teknolojik gelişmelerle birlikte, elmas kesimleri yapılarak çok parlak ve göz alıcı bir şekle sokuldu. Bir elmas, yalnızca diğer bir elmas tarafından kesilebilmektedir. Elmasların kesiliş şekliyle pırlanta ortaya çıkmıştır. Pırlanta ile elmas arasındaki tek fark kesim şeklidir. Yoksa pırlanta, elmasın ta kendisidir. Yani ikisi de aynı taştır. Sadece kesim şekilleri farklıdır. Bilinenin aksine, standartları aynı olan bir pırlanta elmasa nazaran daha değerli ve pahalıdır.
Pırlanta, Marcel Tolkowsky’nin 1919 yılında ortaya çıkardığı elmas kesimine verilen addır. Bu kesim stilinde ışık, taşın içinde kırılmakta ve müthiş bir ışık vererek ışığı yansıtmaktadır. Ülkemizde elmas kesim olarak tanınan kesim şekli, dünyada gül kesim olarak bilinmektedir. Bu kesim şekli, ülkemizde yaygın bir şekilde yapılmış ve nesilden nesile aktarılmıştır. Daha ziyade antik mücevher tasarımlarında kullanılan bu kesimde elmasın altı düzdür ve pırlantadaki gibi bir parlaklığa sahip değildir.