[RasitTunca]

KUR’AN-I KERİM’İ DOĞRU ANLAMANIN 25 YOLU

Kur’ân’ı doğru anlamak için düşünmek ve yöntem geliştirmek
hepimizin görevidir. Aşağıda zikredilen maddeler (25 yol) bu
çabanın bir ürünüdür. Buna göre;
1. Başlangıçta şeytanın şerrinden/saptırmasından Allah’a
sığınmak gerekir. Çünkü Kur’ân okuyan kişiyi, şeytan saptırmak
ister. “Sen Kur’ân okurken kovulmuş şeytanın şerrinden Allah’a
sığın.” (Nahl, 16/98)
2. Doğru anlamak için Rahman ve Rahim olan Allah’tan
yardım istenmelidir. Bu da Allah’ın adı ile başlamak demektir.
Allah adı ile başlanmayan bir işte bereket yoktur, sonu kesiktir.
(Bk. Ahmed b. Hanbel, 2/359; Nesai, Sünen-i Kübra, 6/128 (10331))
3. Her gün bir parça (cüz veya hizip) Kur’ân okumayı plân-
lamak faydalı olur. Düzenli olmak (hayatımızı plânlamak) gele-
ceğimiz açısından önemlidir.
4. Kur’an okurken abdestli olunmalıdır. “Ona ancak temiz
olanlar dokunabilir.” (Vâkıa, 56/79). Her ne kadar bu ayet meleklerle
ilgili olup; Kur’ân’ın, meleklerin koruması altında olduğunu be-
yan etse de, gökte nasıl ona meleklerden başkası dokunamazsa
yeryüzünde de abdest alarak tertemiz/melek gibi olanlar do-
kunabilir, şeklinde anlamak doğru olur.
5. Kur’ân, sorulu cevaplı okunmalıdır. Örneğin, Fatiha sure-
sini okurken; Allah’a niçin hamd edilir? sorusu sorulur ve cevap
aranır. Çünkü O; âlemlerin Rabbidir, Rahman ve Rahimdir, gele-
cek hesap gününün sahibidir (Bk. Fâtiha, 1/1-3). Bu şekilde okumak
ayetlerin kalıcı olmasını sağlar.
6. Uzun surelerin özetleri okunmalıdır. Değilse okuyucu
bazen ayetler arasında kaybolup gider. Örneğin, Bakara suresi
286 ayettir. Özeti okunmadan sureye başlanırsa surenin temel
mesajları algılanmadan okuma gerçekleşebilir. Bu da Kur’ân’dan
istenen faydanın (hidayetin/rehberliğin) oluşmaması demektir.
7. Kur’ân’ın 3 temel konusu vardır: Tevhid, risalet ve ahi-
ret. Sureler bu üç temel konu üzerine kurgulanır. Sureleri
okurken bu örgüyü ve mesajları yakalayabilmek gerekir. Ör-
neğin, Bakara suresinde farklı bir açıdan tevhid anlatımı vardır,
diğer surelere benzemez. Her surenin kendisine ait bir kimliği
vardır.
8. Aslında Kur’ân 114 kitapçıktan (klasörden) oluşmakta-
dır. Her surenin kendi içinde bir dosya ya da küçük bir kitap
olduğunu düşünerek okumak ve sure özelinde mesajları an-
lamaya çalışmak önemli bir olgudur. Meselâ, Bakara suresi ile
Âl-i İmran veya Yasin ile Mülk surelerinin yapısı-mesajı farklıdır.
9. Kur’ân’daki temel kavramları bilmek okumayı ve anla-
mayı kolaylaştırır. Örneğin; Rab, sırat-ı müstekîm, gayb, ilah,
ibadet, iman, küfür, nifak, insan tipleri (ki bunlar iki kısımdır:
a-Olumlu: Peygamber, Sıddık, Salih ve Şehitler. b-Olumsuz:
Firavun, Ebû Leheb, Haman, Nemrut, Zalimler vs.), ayrıca va-
hiy, takva, cihad, infak ve zühd gibi kavramlar bizim ufkumuzu
açacaktır.
10. Kur’ân’ın genel mesajları ayetlerde aranmalıdır. Bunlar;
(a)-Kainatın Rabbi Allah’tır. (b)-İnsan başıboş ve sorumsuz ya-
ratılmamıştır. ©-Peygamberler ve kitaplar rehberlik eder. Bu
ikisinden bağımsız iman ve takva bilinci gelişmez ya da eksiktir.
(d)-Bu dünya geçicidir. Ebedî olan öbür âlemdir ki buna ahiret
denir. Ahirette her kişi yaptığının karşılığını görecektir. (e)-Hata
yapan kişi ya da topluluklara tövbe kapısı açıktır... gibi.
11. Okuduğumuz kısımları yaşamak ve anlatmak gerekir.
Peygamber Efendimiz ve sahabe Kur’ân’ı öncelikle yaşamak ve
anlatmak için okurlardı. Pratik hale gelmeyen ve yaşanmayan
bilgiler faydasızdır. Okuduğumuz kısımları başkalarına anlat-
mak bilgiyi paylaşmak, demektir. Kabınızdaki suyu başkaları ile
paylaşın. Cömert olanları Allah sever.
12. Her hatmi farklı bir meal ve tefsirden okumak, belki de
yapabileceğimiz en faydalı/hayırlı çalışmalardan birisi ola-
caktır. Çünkü her alimin farklı bir bakış açısı vardır. Bal niçin
bu kadar tatlıdır, lezzetlidir? Çünkü arı onları yüzlerce, binlerce
çiçekten almaktadır. Çok sayıda alimden ders alan kişinin gö-
rüşleri daha güzel, daha olgun, oturmuş ve pişmiş olur.
13. Her hatmi farklı bir gözle/bir fikrin peşine düşerek
okumak zihnimizi uyanık ve diri tutacaktır. Dolayısıyla Kur’an
okurunun zihni uyanık/diri olmalı, ayetlerle verilen mesajın
farkında olmalıdır. Bundan dolayı her okuyuşta bir konuya odak-
lanmak gerekir. Örneğin, Kur’ân’da; Allah’a iman, tarih felsefesi,
peygamberler ve insanlar gibi konular seçilir ve bunlar ile ilgili
bilgi almak için sureler dikkatlice okunur. Gerektiğinde not alınır
ve bilgi kalıcı hale gelir, başkalarına aktarırken de size kolaylık
sağlar.
14. Sure ve ayetleri başkaları ile müzakere etmek bereket-
tir. Çünkü cemaatte bereket vardır. Cemaatle okunan, mukabele
ve müzakere edilen Kur’ân; daha güzel, doğru ve zengin anlaşılır.
15. Kur’ân’ı ağır ağır ve düşünerek okumak gerekir. Her
kitabı aynı derecede okuyamazsınız. Mesela, bir gazeteyi hızlı
okursunuz, ama bir felsefi metni aynı hızda okuyamazsınız.
16. Siyer okumayan Kur’ân’ı doğru anlayamaz. Hz. Peygam-
ber’in hayatını ve tarihî süreci okumak/bilmek bizim ufkumuzu
açacak, tarihî bilgileri okurken taşlar yerine oturacaktır. Mesela,
Haşr suresinin konusu sorulsa bir çok kişi diriliş ile ilgilidir,
diyecektir. Çünkü Haşr, diriliş demektir. Ama Haşr kelimesinin;
toplanmak ve isyan etmek manası da vardır. Bu sure Medine’deki
ilk Yahudi isyanı ile ilgilidir. Sureyi anlamak için önce Beni Nadîr
olayını okumanız gerekir. Sonra Haşr suresini okursanız, sure
sanki canlanır; ete kemiğe bürünür ve ayağa kalkar (Bk. Haşr, 2).
17. Anlamaya yardımcı olan kitaplar okunmalıdır. Muteber
tefsir kitapları yanında, Kur’an’ın edebi yapısını ve temel hedef-
lerini anlamaya yönelik eserler de okunmalıdır.
18. Farklı okuma şekillerini deneyin.
a. Baştan sona okumak,
b. Sure seçerek okumak,
c. Nüzul sırasına göre okumak… gibi.
Bunları birer kere de olsa mutlaka deneyin.
19. Anlamadaki en önemli olgulardan birisi de Kur’ân şu
anda bana iniyor, düşüncesi ile okumaktır. Önce kendimi-
ze/nefsimize okumak gerekir. Biz Kur’ân’ın tarihsel değil de,
evrensel bir kitap olduğuna inanırız. Okurken tarihsel bir kitabı
okuyor gibi davranmamalıyız.
20. Kur’ân mealini ve tefsirini kitap olarak okumanın ya-
nında ayrıca boş zamanlarda tv, mp3, teyp vb. araç ve gereç-
lerden istifade ederek dinlemek bize gün boyunca büyük bir
Kur’ân kültürüyle iç içe olmamızı sağlayacaktır.
21. Haftalık Kur’ân okumaları, beraber düşünmeyi gerçek-
leştirecektir. Beyin fırtınası, gelişmenin ve terakkinin en önemli
unsurudur. Örneğin, bir hafta Yasin suresini herkes evinde okur,
tercüme ve tefsirlerinden anlamaya çalışır. Hafta sonu bir kişi
tarafından surenin özeti yapılıp ana mesajları aktarılır. Sonra
diğer katılımcıların katkıları/müzakereleri ile konu olgunlaşır.
22. Kısa surelerin manasını Arapçaları ile birlikte öğren-
meye çalışmalıyız, çocuklarımıza da böyle öğretmeliyiz. En
azından namaz sureleri dediğimiz kısa sureler üzerinde yoğun-
laşmak gerekir. Mesela, Tebbet suresi. (Manası yanında iniş se-
bebi bilinmelidir. Örneğin; Peygamberimiz zamanında Ebû Leheb
diye birisi vardı…gibi).
23. Muteber hadis kitaplarını okumalıyız. Çünkü Hz. Pey-
gamber Kur’ân’ın en önemli müfessiridir. Onun Kur’ân’ı beyan
(açıklama) görevi vardır (Bk. İbrahim, 4).
24. Ahkam ayetlerini okurken acele etmemeliyiz. Bu konuda
mutlaka tefsir veya fıkıh kitaplarına müracaat etmeliyiz ve an-
laşılmayan yerleri alimlere sormalıyız. Bütünü bilmeyenler için
ayetlerden parçacı bir şekilde yanlış hüküm ve fetva verme riski
vardır. Bir konuda bilgisi olmayanların fetva vermesi haramdır.
Araştırmak ve bilenlere sormak gerekir. Aslında bu durum bütün
ayetler için geçerlidir, özellikle ahkam ayetlerine dikkat etmek
gerekir.
25. Son olarak dua etmeliyiz. Ya Rabbi! Kur’ân’ı anlamada
bana yardım et. Bana doğru yolu gösterdikten sonra ayağımı
kaydırma ve kendi yolundan ayırma. Amin...

Kaynak

RIFAT ORAL
KUR’ÂN’IN TEMEL KONULARI
DiYANET YAYINLARI