[RasitTunca]

ADA
Alm. Insel (f.), Fr. Ile (f.), İng. Island. Her tarafı sularla çevrili kara parçası. Okyanus, deniz, göl ve her çeşit akarsular içinde ada bulunabilir. Bir kara parçasının ada sayılabilmesi için etrafını çevreleyen denizin etkisinin karanın her yerinde görülmesi lazımdır. Avustralya’da denizin tesiri her tarafında görülmediği için ada sayılmamış ve kıta kabul edilmiştir. Sumatra, Borneo, Madagaskar, Grönland, Britanya, Japonya adaları başlıca büyük adalardır. Adaların toplam yüzölçümü 10 milyon kilometrekare ile Avrupa kıtasının yüzölçümüne yakındır.

Adalar tek adalar ve takım adalar olarak bulunurlar. Kıbrıs tek adadır. Endonezya Devleti ise bir çok adadan meydana gelen bir takım adalar topluluğudur. Meydana gelişlerine göre adalar; kıtalardan ayrılan, mercan, volkanik ve alüvyon adaları olmak üzere dörde ayrılır.

Kıtadan ayrılan adalar: Jeolojik devirlerde kıtalardan koparak meydana gelen veya bazı kara parçalarının çökmesi ile yahut denizlerin yükselerek bazı kara parçalarını kaplamasıyla meydana gelmiş adalardır. Madagaskar adası, jeolojik ikinci zamanda Afrika’dan; Britanya, dördüncü zamanda Avrupa’dan ayrılmıştır. Ege adaları, Ege kıtasının parçalanıp çökmesiyle; Korsika ve Sardunya adaları, Tiran kıtasının parçalanmasıyla meydana gelmiştir.

Mercan adaları: Okyanuslarda çok kalabalık sürüler halinde yaşayan poliplerin çıkardıkları kalkerlerin birikmesinden adalar meydana gelmiştir. Büyük Okyanus ve Hint Okyanusunda bu tip adalara sık rastlanır. Marshall ve Carolin adaları mercan adalarıdır.

Volkanik adalar: Deniz veya göl dibindeki volkanların püskürttüğü lavlar neticesi meydana gelmişlerdir. Batı Akdeniz’deki Stromboli Adası ile Büyük Okyanustaki Hawaii Adaları volkanik adalardır.

Alüvyon adaları: Nehirlerin sürükleme kuvvetinin azaldığı ve dolayısıyle beraberindeki taş parçacıklarını taşıyamadığı yerlerde belirirler. Daha çok nehirlerin ağızlarına yakın kısımlarda meydana gelen bu adaların üstten görünüşü, suyun geldiği tarafı ince olan bir elips şeklindedir. Bunlardan bazılarında ziraat alanları ve yerleşme yerleri kurulabilmektedir. Bu adalardan bazılarının yüksekliği 10 metreyi bulabilir. Fakat ekseri alüvyon adaları zamanla sular altında kalırlar.

Dünya Coğrafyasındaki Başlıca Adalar:

Adı
Yüzölçümü (km2)
Bulunduğu Yer

Grönland
                2.175.000   
Kuzey Buz Denizi

Yeni Gine
                    785.000   
Büyük Okyanus

Borneo
                    750.754   
Büyük Okyanus

Madagaskar
                    587.041   
Hint Okyanusu

Baffin
                    476.067   
Kuzey Buz Denizi

Sumatra
                    471.000   
Büyük Okyanus

Filipinler
                    300.000   
Büyük Okyanus

Yeni Zelanda
                    269.000   
Büyük Okyanus

Honşu
                    230.000   
Büyük Okyanus

Büyük Britanya
                    229.720   
Atlas Okyanusu

Ellesmere
                    212.688   
Kuzey Buz Denizi

Victoria
                    212.198   
Kuzey Buz Denizi

Sulavesi
                    189.033   
Büyük Okyanus

Cava
                    126.400   
Büyük Okyanus

Küba
                    114.524   
Atlas Okyanusu

Newfoundland
                    110.681   
Atlas Okyanusu

Luzon
                    104.687   
Büyük Okyanus

İzlanda
                    102.829   
Atlas Okyanusu

Mindanao
                    98.681   
Büyük Okyanus

Moluk Adaları
                    86.285   
Büyük Okyanus

İrlanda
                    84.000   
Atlas Okyanusu

Novaya Zemiya
                    82.600   
Kuzey Buz Denizi

Hokkaido
                    78.508   
Büyük Okyanus

Sahalin
                    73.290   
Büyük Okyanus

Tasmanya
                    68.332   
Büyük Okyanus

Banks
                    67.600   
Kuzey Buz Denizi

Sri Lanka
                    65.610   
Hint Okyanusu

Svalbard
                    62.423   
Kuzey Buz Denizi

Bismarck Takımadaları
                    58.800   
Büyük Okyanus

Devon
                    54.029   
Kuzey Buz Denizi

Melville
                    42.395   
Kuzey Buz Denizi

Souhampton
                    40.663   
Kuzey Buz Denizi

Tayvan
                    35.961   
Büyük Okyanus

Kyuşu
                    35.660   
Büyük Okyanus

Hainan
                    33.670   
Büyük Okyanus

Prince of Wales
                    33.229   
Atlas Okyanusu

Vancouver
                    32.137   
Büyük Okyanus

Sicilya
                    25.210   
Akdeniz

Somerset
                    24.268   
Kuzey Buz Denizi

Sardinya
                    24.084   
Akdeniz

Kuril Adaları
                    20.000   
Büyük Okyanus

Yeni Kaledonya
                    19.103   
Büyük Okyanus

Fiji
                    18.272   
Büyük Okyanus

Hawaii
                    16.500   
Büyük Okyanus

Vanuatu (Yeni Hebridler)
                    14.760   
Atlas Okyanusu

Bahamalar
                    13.935   
Atlas Okyanusu

Falkland Adaları
                    11.960   
Atlas Okyanusu

Jamaika
                    10.991   
Atlas Okyanusu

Cape Breton
                    10.300   
Atlas Okyanusu

Kıbrıs
                      9.251   
Akdeniz

Porto Riko
                      8.897   
Atlas Okyanusu

Korsika
                      8.720   
Akdeniz

Girit
                      8.259   
Akdeniz

Rodos
                      1.398   
Ege Denizi

Kaynak

Rehber Ansiklopedisi